Tusia e April Ignacio

O Aperila Ignacio o se sitiseni o le Malo o Tohono O'odham ma o le na faavaeina le Indivisible Tohono, o se faalapotopotoga o nuu ma afioaga e maua ai avanoa mo le galulue faatasi ma le a'oga i tua atu o le palota mo sui o le Tohono O'odham Nation. O ia o se fautua malosi mo tamaitai, o se tina i le ono ma se tusiata.

O sauaga fa'asaga i tama'ita'i Fa'aleaganu'u ua matua fa'asalaina ma tatou nonofo ai i se mea moni e le'i tautalagia, fa'a'ole'ole e le o tatou lava tino. O lo'u manatua muamua o lenei mea moni atonu pe tusa o le 3 pe 4 tausaga le matua, sa ou auai i le HeadStart Program i se nuu e igoa ia Pisinemo. Ou te manatua le tauina mai “aua nei faatagaina se tasi e ave oe” o se lapataiga mai ou faiaoga a o i ai i se malaga i le fanua. Ou te manatua lo'u fefe o le mea moni o le a taumafai se tasi e “ave au” ae ou te lei malamalama i le uiga o lena mea. Na ou iloa e tatau ona ou vaʻai mamao mai loʻu faiaoga ma o aʻu, i le avea ai ma se tamaititi 3 pe 4 tausaga, na faʻafuaseʻi ona ou iloa lelei loʻu siʻosiʻomaga. Ua ou iloa nei i le avea ai ma se tagata matua, o lena tiga na tuufaasolo mai ia te au, ma sa ou tuufaasolo atu i la’u lava fanau. E manatua uma e lo'u afafine matua ma lo'u atalii ua aʻoaʻoina e aʻu “aua nei faatagaina se tasi e ave oe” a o latou faimalaga i se mea e aunoa ma aʻu. 

 

O sauaga fa'asolopito fa'asaga i tagata Tuto'atasi i le Iunaite Setete ua fa'atupuina ai se tulaga masani i le tele o tagata fa'ale-nu'u ina ua fesiligia a'u e tu'uina atu se fa'amatalaga mae'ae'a i Fafine & Teine o Tagata o lo'o Misi ma Fasia.  sa tauivi e su'e upu e talanoa ai e uiga i lo tatou aafiaga o le olaga faasoa lea e foliga mai e fesiligia pea. A ou fai atu e le o tatou tino, o loʻo ou talanoa e uiga i lenei mea i totonu o se tala faasolopito. Na faʻatagaina e le malo o le Iunaite Setete polokalame faʻapitoa o fetu ma faʻatatau i tagata Initia o lenei atunuʻu i le igoa o le "agai i luma". Pe o le siitia faamalosi o tagata Initia mai o latou atunuu i luga o nofoaga, pe gaoia tamaiti mai o latou fale ina ia tuu i totonu o aoga nofotumau i le salafa o le atunuu, po o le faamalosia faamalosi o tatou tamaitai i Initia Health Services mai le 1960 i le 80s. Ua faamalosia tagata o le atunuu e ola i se tala o le olaga ua tumu i sauaga ma o le tele o taimi e lagona ai e pei ua tatou alalaga i se gaogao. O a tatou tala e le o vaaia e le toatele, o a tatou upu e tumau pea ona le lagona.

 

E taua le manatua o loʻo i ai 574 ituaiga o Malo i le Iunaite Setete ma e tulaga ese ia taʻitasi. I Arizona lava ia e 22 atunuu eseese o ituaiga, e aofia ai le totoina mai isi Atunuu i le atunuu atoa e taʻua o Arizona. O lea la o le aoina o faʻamaumauga mo le Missing and Murdered Indigenous Women & Girls sa luʻitau ma toetoe a le mafai ona faʻatinoina. O loʻo matou tauivi e faʻailoa le aofaʻi moni o fafine ma teine ​​​​Indigenous ua fasiotia, misi, pe ua ave. O le tulaga pagatia o lenei faʻagaioiga o loʻo taʻitaʻia e tamaitai o le Atunuʻu, o matou lava tagata atamamai.

 

I nisi nu'u, o fafine o lo'o fasiotia e tagata e le o ni tagatanu'u. I totonu o lo'u nuu o le 90% o mataupu o tamaitai na fasiotia, o se taunuuga tuusao o sauaga i totonu o aiga ma e atagia lea i totonu o le tatou faiga faa-faamasinoga. E tusa ma le 90% o mataupu tau faamasinoga o lo o fofogaina i totonu o faamasinoga a le Ituaiga o mataupu tau sauaga i totonu o aiga. E ono eseese su'esu'ega ta'itasi e fa'atatau i le nofoaga fa'afanua, peita'i o le mea lea e foliga mai i lo'u nu'u. E taua tele le malamalama o paaga a le nuu ma paaga o le Missing and Murdered Indigenous Women & Girls o se taunuuga tuusao o sauaga e faia faasaga i tamaitai ma teine ​​o le Atunuu. O a'a o lenei sauaga o lo'o fa'amauina loloto i faiga fa'atuatuaga tuai o lo'o a'oa'o mai ai lesona fa'a'ole'ole e uiga i le taua o tatou tino - lesona e fa'atagaina ai o tatou tino e ave i so'o se tau po'o le a lava le mafua'aga. 

 

E masani ona ou lagona le le fiafia i le leai o se tautalaga i le auala tatou te le o talanoa ai i auala e puipuia ai sauaga i totonu o aiga ae nai lo lena o loʻo tatou talanoa e uiga i le auala e toe faʻaleleia ai ma maua ai fafine ma teine ​​o le Atunuʻu ua misi ma fasiotia.  O le upu moni e lua faiga faamasino. O se tasi e mafai ai e se alii ua tuuaia i le toso teine, faaoolima tau feusuaiga, ma le faia o feusuaiga, e aofia ai le sogi ma le tau tagotago a itiiti mai o le 26 tamaitai talu mai le 1970 e avea ma Peresitene lona 45 o le Iunaite Setete. O lenei faiga e tutusa ma le faiga o le a faatuina ai tulafono e faamamalu ai alii na faia faamalosi fafine na latou faapologaina. Ona i ai lea o le faamasinoga tonu mo i tatou; lea o sauaga faasaga io tatou tino ma le aveesea o o tatou tino e lata mai nei ma susulu. Faafetai, o a'u.  

 

Ia Novema o le tausaga talu ai na sainia ai e le pulega o le Trump le Poloaiga Faʻatonu 13898, e fausia ai le Task Force on Missing and Murdered American Indian and Alaskan Natives, lea e taʻua foi o le "Operation Lady Justice", lea o le a maua ai le tele o le avanoa e tatala ai nisi mataupu (e leʻi foia ma malulu mataupu. ) a tina o lo'o fa'atonuina le tu'ufa'atasia o le tele o tupe mai le Matagaluega o Fa'amasinoga. Peita'i, e leai ni tulafono fa'aopoopo po'o se pule e sau ma le Operation Lady Justice. O le poloaiga o loʻo faʻaalia filemu ai le leai o se gaioiga ma le faʻamuamua o le foia o mataupu malulu i le Atunuʻu Initia e aunoa ma le faʻaalia o le tele o le afaina ma le faʻalavelave ua mafatia ai le tele o aiga mo se taimi umi. E tatau ona tatou talanoaina le auala e mafai ai e a tatou faiga faavae ma le leai o se faʻamuamua o punaoa e mafai ai ona faʻafilemu ma tapeina le tele o Tina ma Teine o Atunuu o loʻo misi ma ua fasiotia.

 

I le aso 10 o Oketopa na sainia uma ai le Savanna Act ma le Not Invisible Act i le tulafono. O le Savanna Act o le a fausia ai ni faʻasalalauga faʻapitoa mo le tali atu i mataupu o le misi ma le fasiotia o tagata Amerika Amerika, i feutagaiga ma Ituaiga, lea o le a aofia ai le taʻiala i le felagolagomaʻi i va o malo, feterale, setete, ma le lotoifale faʻamalosia tulafono. O le Not Invisible Act o le a maua ai avanoa mo ituaiga e saili ai taumafaiga puipuia, fesoasoani ma polokalame e faatatau i le misi (ave) ma le fasiotia o tagata o le atunuu.

 

E o’o mai i le taimi nei, e le’i pasia lava e le Senate le Tulafono o Sauaga Fa’asaga i Tina. O le Tulafono o Sauaga e faasaga i Tamaitai o le tulafono lea e tuuina atu ai se faamalu o auaunaga ma puipuiga mo tamaitai e le'i tusia ni pepa aloaia ma tina. O le tulafono na mafai ai ona tatou talitonu ma mafaufau i se mea ese mo o tatou nuu ua malemo i le tumu o sauaga. 

 

O le fa'agaioia o nei pili ma tulafono ma fa'atonuga fa'apitoa o se galuega taua lea ua fa'amalamalamaina ai mataupu tetele, ae o lo'o o'u paka pea i tafatafa o le ulufafo o fale ta'avale ma fa'asitepu. O loo ou popole pea i la’u fanau teine ​​e malaga na o i le aai. Pe a lu'iina le tama'ita'i oona ma le fa'atagaga i totonu o lo'u nu'u na mana'omia ai le faia o se talanoaga ma le Faiaoga Soka a le A'oga Maualuga ina ia malilie e fa'ataga lana 'au soka e auai i a tatou taumafaiga e fai se talanoaga i totonu o lo tatou nu'u e uiga i le a'afiaga o sauaga. O nu'u fa'alenu'u e mafai ona fa'aolaola pe a tu'uina atu ia i latou le avanoa ma le malosi i le auala latou te va'ai ai ia i latou lava. Ae uma ane, o loo tatou i ai pea iinei. 

E uiga i le Tohono e le mavaevae

O le Indivisible Tohono ose fa'alapotopotoga fa'alaua'itele e tu'uina atu avanoa mo so'otaga fa'alenu'u ma a'oa'oga i tua atu o le palota mo sui o le Tohono O'odham Nation.